Муса Җәлил һәйкәле (Ырынбур)

Муса Җәлилгә һәйкәл
	Һәйкәл
	Муса Җәлилгә һәйкәл
	; Муса Җәлилгә һәйкәл
Урын	Ырынбур, Постников урамы
Сынчы	Кадим Җәмитов
Төзелеш датасы	1996 ел
Материал	бронза, гранит
	[[:commons:Category: Musa Dzhalil monument (Orenburg) Викиҗыентыкта\|Муса Җәлилгә һәйкәл]] Викиҗыентыкта

Бу терминның башка аңлатмалары да бар, аларны карау өчен Муса Җәлил һәйкәле битенә күчегез.

Муса Җәлилгә һәйкәл Ырынбур шәһәрендә Постников урамында урнашкан.
Һәйкәлне урнаштыруга Татарстан, Ырынбур өлкәсе казнасыннан, шулай ук шәхси затлардан җыелган акчалар тотылган.

Тарих[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Муса Җәлилнең тууына 90 ел тулуга багышлап, 1996 елның 22 июнендә Ырынбур шәһәренең Постников урамында, «Тирәк» (Тополь) паркына каршы урнашкан «4 апрель» скверында ачылган.

Һәйкәлнең авторы — Кадим Җәмитов (Казан).

Сыйфатлама[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Скульптураның авырлыгы — 1,5 тонна. Ул Татарстанда коелган.
Шагыйрь ташка утырган, пальтодан, муенына озын шарф ураган, башын бераз сулга борган итеп сурәтләнгән.
Һәйкәл алдындагы гранит плитәдә русча язылган:

Поэту-герою Мусе Джалилю

Бәяләмә[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Һәйкәлнең йөзе әтиемә бер дә охшамаган, аның урынына әллә монгол, әллә казакъ йөзе ясап куйганнар бит... ^[1]

Люция Җәлилова, Муса Җәлилнең кызы (2023)

Ачылу[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Һәйкәлне ачу тантанасында Җәлилнең сеңлесе Хәдичә Җәлилова катнаша.

Муса Җәлилнең балачагы һәм яшьлеге Ырынбур белән бәйле. Ул Ырынбур өлкәсе (хәзерге Шарлык районы) Мостафа авылында туган. Ырынбурда Хөсәения мәдрәсәсендә укыган. 1926-1927 елларда РКСМ Ырынбур өяз комитетында эшләгән. Элекке комсомол комитеты бинасы (хәзерге Ырынбур мәгариф хезмәткәрләрен яңадан әзерләү һәм белемен камилләштерү институты) диварына (Советская урамы, 2) истәлек тактаташ эленгән ^[2].

Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

↑ Вахит Имамов. Җәлил кызы – әтисе ватанында. «Мәдәни Җомга», 20.10.2023, № 41, 12-13нче бит.
↑ OrenburgO.ru (Ырынбур буенча юл күрсәткеч) сайтында

Сылтамалар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Памятник Мусе Джалилю 2017 елның 4 май көнендә архивланган.
Памятники монументального искусства города Оренбурга

[1] Вахит Имамов. Җәлил кызы – әтисе ватанында. «Мәдәни Җомга», 20.10.2023, № 41, 12-13нче бит.

[2] OrenburgO.ru (Ырынбур буенча юл күрсәткеч) сайтында

[1]

[2]

к·б·ү Муса Җәлил
Урыннар	• Мостафа • «Хөсәения» • Ксения гимназиясе • Горький урамы, 17 • Ершов урамы, 2/1 • «Татарстан» гәҗите мөхәрририяте бинасы • Матбугат йорты • Татар опера студиясе • Мәскәү хәрби-сәяси училищесы • Моабит төрмәсе • Плетцензее төрмәсе
Басмалар	• Кызыл йолдыз • Кечкенә иптәшләр • Октябрь баласы • «Кызыл Татарстан» • Коммунист • Отвага
Әсәрләр	• Хат ташучы • Илдар • Алтынчәч • Моабит дәфтәре
Даирәсе	Төхфәт Ченәкәй (остазы, дусты) • Хәдичә Җәлил (сеңлесе) • Рауза Хисмәтуллина (язылышмаган хатыны) • Альберт Җәлилов (улы) • Зәкия Садыйкова (язылышмаган хатыны) • Люция Җәлилова (кызы) • Әминә Җәлилова (хатыны) • Чулпан Җәлилова (кызы) • Маһинур Фәйзуллина (биограф) • Лилиан Наврозашвили (оныгы) • Җәлилчеләр
Хәтер	Урамнар (Казан • Чаллы • Минзәлә • Бөгелмә • Белорет • Ишембай • Алабуга • Күмертау • Стәрлетамак • Учалы) • Һәйкәлләр (Казан (1960) • Казан (1966) • Чаллы • Түбән Кама • Мәскәү (2008) • Мәскәү (2012) • Санкт-Петербург • Тосно • Үләнкүл • Чиләбе • Ырынбур • Мостафа • Әсәкәй • Екатеринбург • Серов • Күкчәтау • Үскәмән • Якутск • Симәй • Музейлар ( Казан • Минзәлә • Мостафа • Карадуган) • Башкалар ( бистә • театр • опера • көллият • премия)