Сарымсак үләне

Сарымсак үләне
Сарымсак үләне
Халыкара фәнни исем	Alliaria Fabr., 1759
Таксономик ранг	ыру
Югарырак таксон	Thlaspideae[d]
Җимеш төре	кузак[d]
Шушы чыганакларда тасвирлана	Отто фәнни энциклопедиясе[d], Flora Reipublicae Popularis Sinicae, volume 33[d], New International Encyclopedia[d] һәм Ботанический словарь, 1878[d]
	Сарымсак үләне Викиҗыентыкта

Сарымсак үләне (лат. Alliaria) – әвернә чәчәклеләр семьялыгыннан икееллык үләнчел үсемлекләр ыругы.

Таралуы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

5 төре билгеле, Евразиянең уртача поясында таралган.

Татарстан территориясендә бер төре – яфрак саплы сарымсак үләне (A. petiolata) бөтен җирдә дә очрый. Күләгәле урманнарда, куаклар арасында, ерымнарда, җиләк-җимеш һәм яшелчә бакчаларында үсә.

Ботаник тасвирлама[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

25-100 см биеклектәге үсемлек. Сабагы туры, күксел куныклы. Яфраклары чиратлашкан, бөтен, түбәнгеләре – бөерсыман, озын саплы, өскеләре – йөрәксыман – озынча түгәрәк кыска саплы. Чәчәкләре вак, ак, чук чәчәк төркеменә җыйналган. Җимеше – 4 кырлы кузакчык. Май-июньдә чәчәк ата. Җимешләре июнь-июльдә өлгерә. Орлыктан үрчи. Үсемлектән нык кына сарымсак исе килә (исеме шуннан).

Куллану[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Үләнендә гликозид, С витамины, эфир мае, орлыкларында май бар. Халык медицинасында үлән төнәтмәсе тир чыгару һәм какырык куптару чарасы буларак кулланыла.

Яфракларын тәмләткеч буларак файдаланалар.

Кәҗәләр өчен көтүлек азыгы булып тора.^[2]

Сылтамалар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 жыл. ISBN 5-89800-123-9, VII том

Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 Al-Shehbaz I. A. A generic and tribal synopsis of the Brassicaceae (Cruciferae) // Taxon: Official News Bulletin of the International Society for Plant Taxonomy — Utrecht: IAPT, Wiley, 2012. — ISSN 0040-0262; 1996-8175 — doi:10.1002/(ISSN)1996-8175
https://wikidata.org/wiki/Track:Q730643https://wikidata.org/wiki/Track:Q28923500https://wikidata.org/wiki/Track:Q2247653https://wikidata.org/wiki/Track:Q1479654https://wikidata.org/wiki/Track:Q2003024https://wikidata.org/wiki/Track:Q803
↑ Сарымсак үләне :: Татарская энциклопедия TATARICA

[_613839847016a5bf-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 Al-Shehbaz I. A. A generic and tribal synopsis of the Brassicaceae (Cruciferae) // Taxon: Official News Bulletin of the International Society for Plant Taxonomy — Utrecht: IAPT, Wiley, 2012. — ISSN 0040-0262; 1996-8175 — doi:10.1002/(ISSN)1996-8175
https://wikidata.org/wiki/Track:Q730643https://wikidata.org/wiki/Track:Q28923500https://wikidata.org/wiki/Track:Q2247653https://wikidata.org/wiki/Track:Q1479654https://wikidata.org/wiki/Track:Q2003024https://wikidata.org/wiki/Track:Q803

[2] Сарымсак үләне :: Татарская энциклопедия TATARICA

[1]

[2]