Иглин районы

Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Иглин районы latin yazuında])
Иглин районы
баш. Иглин районы
Байрак[d]
Нигезләнү датасы 31 гыйнвар 1935
Сурәт
Рәсми исем Иглинский район һәм Иглин районы
Дәүләт  Россия
Башкала Иглин
Административ-территориаль берәмлек Башкортстан
Сәгать поясы YEKT[d] һәм UTC+05:00
Халык саны 49 675 (2010)[1]
Нәрсә белән чиктәш Нуриман районы, Благовещен районы, Уфа районы, Кырмыскалы районы, Архангель районы һәм Әшә районы
Мәйдан 2450 км²
Почта индексы 4534ХХ
Рәсми веб-сайт iglino.ru
Харита сурәте
Җирле телефон коды 34795
Карта
 Иглин районы Викиҗыентыкта

һәм

Иглин районы – Башкортстанның көнчыгыш өлешендә урнашкан район.

Сыйфатлама[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Район аша Агыйдел, Караидел (Уфа), Сем елгалары агып ята. Район үзәге – Уфадан 49 км ерактагы Иглин авылы.

Көнбатыштан көнчыгыш тарафтан районны Транссебер тимер юл магистрале кисеп чыга. Тимер юл өстенә, ә аның район аша узган буе 60 км, иң зур торак урыннары урнашкан, 5 тимер юл станциясе. Тимер юлга ялганып диярлек Самар – Уфа – Чиләбе автомобиль юлы уза.

Иглин районы 1935 елда Башкортстан үзәк башкарма комитеты президиумы карары белән Уфа районыннан бүленеп чыга.

Район составына 128 авыл һәм бистә керә, аларда 46 мең кеше яши. 21 мең эшкә сәләтле кешенең ун меңе, яки 45 проценты Уфа предприятиеләрәндә эшли. Җәйге айларда район халкы өч тапкыр арта, чөнки районда 33 меңнән артык бакча участкасы урнашкан.

1989 елның 4 июнендә Казаяк тирәсендә СССР һәм Россия империясе тарихындагы иң зур тимер юл һәлакәте килеп чыга.

Демография[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Халык саны
1939[2][3]1959[4][3]1970[5][3]1979[6][3]1989[7][3]2002[8][3]2008[9]2009[10]2010[1]2012[11]
57 484↗63 878↘57 520↘47 967↘43 615↗45 392↗47 578↗48 122↗49 675↗50 368
2013[12]2014[13]2015[14]2016[15]2017[16]1 гый 2019[17]2021[18]
↗51 920↗53 414↗55 968↗58 299↗60 777↗65 063↗69 594

Демографик хәл[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Район халкының рәсми милли составы

Милләт Җанисәп 1970 Җанисәп 1989 Җанисәп 2002
башкортлар 8 902 (15,4%) 7 789 (17,9%) 15 177 (33,44%)
татарлар 10 192 (17,7%) 8 249 (18,9%) 3 394 (7,5%)
руслар 13 659 (30,1%)

Табл. күрсәтелмәгәннәрдән районда белоруслар (6 629 кеше), чуашлар (3 432), украиннар (1 063), чирмешләр (753), мордвалар (393) һәм латышлар (215) яши.

Икътисад[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

2010 елда районда 632,9 млн сумлык товар һәм хезмәтләр җитештерелгән.

Сәнәгать[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

«Башкорт керамика заводы» 52,9 млн. сумлык, Иглин үлчәү заводы 2010 елда 48,9 млн сумлык товар җитештерелгән. ҖЧҖ Иглин матбагасы – 4,5 млн. сумлык. ҖЧҖ “Игелекле прәннек” – 19,3 млн.

Авыл хуҗалыгы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Иглин районында 65 эре һәм кече хуҗалык теркәлгән. Аларга 65 мең га җир беркетелгән, ш.и. 42 мең га иген җире. Иң зур 6 алты хуҗалык: ҖЧҖ «Агротех», ҖЧҖ «АгроВесна», ҖЧҖ «Покровское», ҖЧҖ «Агри», МУА-ХП «Искра» һәм КФХ “Мәсәгутов”. Аларга 50% игеннәр һәм терлек башы карый.

“Агри” – районда иң зур җитештерүче. 2010 елда ул продукция эшләп чыгарган.

Районда 19 467 баш эре мөгезле терлек бар: зур хуҗалыкларда – 6004, фермерларда 5315, шәхси ихаталарда – 8098.

Танылган шәхесләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Мәгариф[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

2003 елда бирелгән хисапта язылганча, район мәктәпләрендә 48,3% рус балалары, 20,7% татар балалары, 20,2% башкорт балалары укыган. 1400 татар баласының туган телен һәм әдәбиятын 9 мәктәптә 381 бала (27,3%) гына укый алган.[19]

2011 елда Иглин районында 24 урта мәктәп, 10 төп (9 еллык), 13 башлангыч, 1 коррекцион-интернат мәктәп эшли. Район мәктәпләрендә 20 милләт балалары укый. Биш тел укытыла. Башкорт телен 32 мәктәптә 96 % шул милләт баласы укый. Татар телен 8 мәктәптә укып була: Үктәй, Акбирде, Карамалы, Турбаслы, Келәш урта, Өренде башлангыч мәктәпләрдә; бу мәктәпләр татар балаларының 28%н колачлый. Ә менә, әйтик район үзәге мәктәпләрендә, татар авылы Миңҗитәрдә татар теле укытылмый.

Чуаш телен 2 мәктәптә райондагы чуаш балаларының 40% укый. Белорус телен 3 мәктәптә 70 бала укый.[20]

Матбугат[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Район гәзите рус телендә чыгарыла.

Чыганаклар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

  1. ↑ 1,0 1,1 Бөтенрусия халык санын алу, 2010
  2. ↑ СССР җанисәбе (1939)
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 Население Башкортостана:XIX-XXI века: статистический сборник. — 2008.
  4. ↑ СССР җанисәбе (1959)
  5. ↑ СССР җанисәбе (1970)
  6. ↑ ССҖБ җанисәбе (1979)
  7. ↑ СССР җанисәбе (1989)
  8. ↑ Бөтенрусия җанисәбе (2002)
  9. ↑ 1.5. Численность населения республики Башкортостан по муниципальным образованиям на 1 января 2009 года
  10. ↑ Численность постоянного населения Российской Федерации по городам, посёлкам городского типа и районам на 1 января 2009 года. 2014-01-02 тикшерелгән.
  11. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям. Таблица 35. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2012 года. 2014-05-31 тикшерелгән.
  12. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 года. — М.: Федеральная служба государственной статистики Росстат, 2013. — 528 с. (Табл. 33. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских населённых пунктов, сельских населённых пунктов). 2013-11-16 тикшерелгән.
  13. ↑ Таблица 33. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2014 года. 2014-08-02 тикшерелгән.
  14. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2015 года. 2015-08-06 тикшерелгән.
  15. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2016 года (2018-10-05). әлеге чыганактан 2021-05-08 архивланды. 2021-05-15 тикшерелгән.
  16. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2017 года (2017-07-31). әлеге чыганактан 2017-07-31 архивланды. 2017-07-31 тикшерелгән.
  17. ↑ Численность населения муниципальных образований Республики Башкортостан — 2019.
  18. ↑ Таблица 5. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, городских округов, муниципальных районов, муниципальных округов, городских и сельских поселений, городских населенных пунктов, сельских населенных пунктов с населением 3000 человек и более (XLSX). 2022-09-01 тикшерелгән.
  19. ↑ архив күчермәсе, archived from the original on 2004-09-05, retrieved 2012-01-14 
  20. ↑ архив күчермәсе, archived from the original on 2011-05-21, retrieved 2012-01-14 
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Иглин_районы&oldid=3540187