Самоа

Самоа

Байрак Илтамга
Шигарь	Beautiful Samoa
Халык саны	108 645 (1960), 112 121 (1961), 115 786 (1962), 119 564 (1963), 123 354 (1964), 127 068 (1965), 130 687 (1966), 134 194 (1967), 137 503 (1968), 140 520 (1969), 143 175 (1970), 145 437 (1971), 147 323 (1972), 148 889 (1973), 150 219 (1974), 151 383 (1975), 152 390 (1976), 153 244 (1977), 154 010 (1978), 154 763 (1979), 155 554 (1980), 156 435 (1981), 157 401 (1982), 158 383 (1983), 159 281 (1984), 160 030 (1985), 160 591 (1986), 161 014 (1987), 161 424 (1988), 162 001 (1989), 162 865 (1990), 164 073 (1991), 165 568 (1992), 167 206 (1993), 168 786 (1994), 170 158 (1995), 171 276 (1996), 172 191 (1997), 172 979 (1998), 173 758 (1999), 174 614 (2000), 175 567 (2001), 176 592 (2002), 177 677 (2003), 178 794 (2004), 179 928 (2005), 181 073 (2006), 182 240 (2007), 183 444 (2008), 184 704 (2009), 186 029 (2010), 187 429 (2011), 188 889 (2012), 190 372 (2013), 196 440 (2017), 198 410 (2020), 195 979 (2016), 200 010 (2021)
Нигезләнгән	1962
Сәгать кушагы	UTC+13:00
Кардәш шәһәрләр	Окленд
Рәсми тел	инглиз теле, самоан теле
География
Мәйдан	2,842 км²
Координатлар	13.745°S 172.2175°W
Сәясәт
Башлык исеме	Самоа беренче министры
Икътисад
ТЭП	843,9 миллион US$ (2021), 832,4 миллион US$ (2022)
Акча берәмлеге	самоа таласы
Туу күрсәткече	4.086 (2014)
КПҮИ	0.707 (2021)
Яшәү озынлыгы	75.013 ел (2016)
Джини коэффициенты	38.7 (2013)
Башка мәгълүмат
Ярдәм телефоннары
Автомобил хәрәкәте ягы	сул
Челтәр көчәнеше	230 вольт
Телефон коды	+685
ISO 3166-1 коды	WS
ХОК коды	SAM
Интернет домены	.ws

Самоа (/səˈmɔːə/), рәсми рәвештә Бәйсез Самоа Дәүләте (Самоа телендә: Malo Saʻoloto Tutoʻatasi o Sāmoa; Samoan: Sāmoa, IPA: [ˈsaːmoa]) һәм 1997 елга кадәр Көнбатыш Самоа буларак мәгълүм булган, ике төп утраудан (Саваи'и һәм Уполу), ике кечерәк кеше яши торган утраудан (Маноно һәм Аполима) һәм Алеипата утрауларын, (Ну'утеле, Ну'улуа, Фануатапу һәм Намуа) кертеп берничә кечерәк кеше яшәми торган утрауны керткән Полинезия утрау дәүләте. Самоа Америка Самоасыннан 64 км көнбатышта, Тонгадан 889 километр төньяк-көнчыгышта (иң якын чит ил), Фиджидан 1152 километр төньяк-көнчыгышта, Уоллис һәм Футунадан 483 километр көнчыгышта, Тувалудан 1151 километр көньяк-көнчыгышта, Токелаудан 519 километр көньякта, Һавайидан 4 190 километр көньяк-көнбатышта һәм Ниуэдан 610 километр төньяк-көнбатышта урнашкан. Башкала шәһәр булып Апиа тора. Лапита халкы Самоа утрауларын якынча 3500 ел элек ачканнар һәм анда яши башлаганнар. Алар Самоа телен һәм Самоа мәдәни идентиклыгын булдырганнар.
Самоа унбер административ бүлек белән унитар парламент демократик дәүләт булып тора. Суверен дәүләт Милләтләр Дуслыгы әгъзасы булып тора. Көнбатыш Самоа Берләшкән Милләтләр Оешмасына 1976 елның 15 декабрендә кабул ителгән булган. Самоалыларның диңгездә йөрүе сәләтләренә күрә 20-нче гасырга кадәр Европа сәяхәтчеләре тулаем утрау төркемен (Америка Самоасын да кертеп) "Навигатор Утраулары" дип йөрткәннәр. Ил 1899 елдан 1915 елга кадәр Германия Империясенең колониясе булган, шуннан соң 1962 елның 1 январена кадәр бердәм Бөекбритания һәм Яңа Зеландия колония хөкүмәте астында бәйсез булганчыга кадәр торган.

Халкы

2016 ел халык санын алу буенча Самоа 194320 кеше яшәвен игълан иткән. Халыкның якынча өч чиреге төп Уполу утравында яшәгән.

Этник төркемнәр

Үзәк Шымчылык Агентлыгы дөнья турында фактлар китабы буенча халыкның 92,6% самоалы халык, 7% евронезияле (кушылган Европа һәм Полинезия халкы) һәм 0,4% Европалылар.

Телләр

Самоа теле (Gagana Fa'asāmoa) һәм Инглиз теле рәсми телләр булып тора. Икенче тел буларак сөйләшүчеләрне кертеп Самоада Самоа телендә Инглиз теленнән күбрәк сөйләшәләр. Самоаның ишетми торган халкы арасында Самоа ишарә теле шулай ук киң кулланыла. Ишарә теленең тулы керүенең әһәмиятен ассызыклау өчен башлангыч Самоа ишарә теле 2017 Халыкара Ишетми Торганнар атнасында Самоа полиция хезмәткәрләренә, Кызыл Хач Җәмгыятенә һәм җәмәгатенә өйрәтелгән булган.

Диннәр

Самоада өстенлекле дәүләт дине — христианлык. 2010 елда дин иреге турында халыкара хисап нигезендә, христианнар бөтен халыкның 98 % ын тәшкил итә.

• Самоада ислам
• Самоада Һинд дине

Экология

Самоа Самоа тропик дымлы урманнар экорегионының өлешен формалаштыра. Кеше яши башлаганнан соң түбәнлек урманнарының якынча 80%-ы юкка чыккан. Экорегион эчендә үсемлекләрнең якынча 28% -ы һәм җир кошларының 84% -ы эндемик.

Галерея

• 
  Савайи утравында Матавану янартавы атуы, 1905.
• 
  Маноно утравында авыл
• 
  Маталафа Иосефо (1832-1912) - Самоа патшасы булуга көндәш һәм югары кабилә башы
• 
  Уполу утравында пляж
• 
  Савайи утравында Матаваи авылы
• 
  Уполуда кечкенә шарлавык
• 
  То-Суа күле
• 
  Самоалылар гаиләсе